جلسه دوم: مقدمه‌ای بر زیست‌شناسی و انقلاب پزشکی
۱-۱. اهمیت اصول بنیادی زیست‌شناسی
زیست‌شناسی امروز نه صرفاً مجموعه‌ای از اطلاعات پراکنده، بلکه علمی است که بر اصول و مفاهیم بنیادین استوار است. هدف از مطالعه این علم، درک این اصول وحدت‌بخش و استفاده از آن‌ها در حل مسائل کاربردی است، نه حفظ کردن جزئیات.
۱-۲. زیست‌شناسی در زندگی روزمره
امروزه تقریباً هر روز در رسانه‌های جهان خبری مرتبط با زیست‌شناسی یا پزشکی منتشر می‌شود. از بیماری‌های ژنتیکی نادر گرفته تا درمان‌های نوین سرطان، همه این‌ها نشان می‌دهند که زیست‌شناسی در قلب تحولات علمی و اجتماعی قرار دارد.
۱-۳. بیماری‌های ژنتیکی
۱-۳-۱. ناتوانی در احساس درد
برخی افراد به دلیل جهش ژنتیکی بسیار نادر، توانایی احساس درد را از دست می‌دهند. این وضعیت به‌ظاهر مطلوب، در حقیقت بسیار خطرناک است؛ زیرا فرد تنها در هنگام بروز آسیب جدی متوجه خطر می‌شود. علت این اختلال، نقص در یک ژن خاص است که شناسایی شده است.
۱-۳-۲. فیبروز کیستیک
فیبروز کیستیک یکی از شایع‌ترین بیماری‌های ژنتیکی است که در حدود یک مورد از هر دو هزار تولد در جمعیت اروپایی دیده می‌شود. ژن معیوب مسئول این بیماری در سال ۱۹۸۹ شناسایی شد. در سال‌های اخیر، دارویی نوین توانسته است نقص ژنتیکی را در بخشی از بیماران (حدود ۴٪ موارد) جبران کند.
۱-۴. ژن‌ها و سرطان
۱-۴-۱. سرطان پستان
دو ژن مشخص وجود دارند که جهش در آن‌ها خطر ابتلا به سرطان پستان زودرس را به‌طور قابل توجهی افزایش می‌دهد. اگرچه هنوز داروی ویژه‌ای برای درمان مستقیم این جهش‌ها ساخته نشده است، اما غربالگری زودهنگام (مانند ماموگرافی) برای شناسایی سریع‌تر بیماران در دسترس است.
۱-۴-۲. سرطان روده بزرگ
جهش‌های ژنتیکی مشابهی در سرطان روده بزرگ نیز شناسایی شده است. این یافته‌ها امکان انجام آزمایش‌های غربالگری زودهنگام را فراهم کرده و در کاهش مرگ‌ومیر نقش مهمی ایفا می‌کند.
۱-۴-۳. مالکیت ژن‌های انسانی
یکی از مباحث حقوقی مهم در سال‌های اخیر، امکان ثبت و انحصار ژن‌های انسانی توسط شرکت‌ها است. پرونده‌ای در دیوان عالی ایالات متحده این موضوع را بررسی می‌کند که آیا ژن‌های انسانی می‌توانند به‌عنوان دارایی خصوصی ثبت شوند یا خیر.
۱-۵. سرطان پوست و درمان‌های نوین
ملانوما یا سرطان پوست از جمله بیماری‌های کشنده است. تحقیقات نشان داده‌اند که حدود ۵۰٪ مبتلایان دچار جهش در ژنی به نام BRAF هستند. دارویی ساخته شده که می‌تواند تومورها را به‌طور موقت از بین ببرد. با این حال، عود بیماری پس از حدود ۹ ماه همچنان چالشی بزرگ محسوب می‌شود. این تجربه نشان می‌دهد که درمان‌های ترکیبی چنددارویی می‌توانند در آینده راه‌حلی پایدارتر ارائه دهند.
۱-۶. بیماری‌های متابولیک: کلسترول بالا
کلسترول بالا یکی از عوامل اصلی بیماری‌های قلبی-عروقی است. منشأ آن می‌تواند ژنتیکی یا تغذیه‌ای باشد. در دهه‌های اخیر داروهای کاهنده کلسترول توسعه یافته‌اند، اما اثربخشی کامل ندارند. تحقیقات اخیر مکانیسم‌های تازه‌ای برای درمان کلسترول بالا معرفی کرده‌اند که نویدبخش نسل جدیدی از داروها است. با این حال، برخی فرضیه‌های نادرست نیز منجر به شکست‌های مالی چند میلیارد دلاری در صنعت داروسازی شده‌اند.
۱-۷. جمع‌بندی
نمونه‌های فوق نشان می‌دهند که زیست‌شناسی معاصر نه تنها علمی برای شناخت موجودات زنده، بلکه دانشی کاربردی برای ارتقای سلامت انسان است. درک اصول زیست‌شناسی به ما این امکان را می‌دهد که حتی در سطح مقدماتی، مباحث پیشرفته و تحولات روز دنیای پزشکی را بفهمیم و در مسیر پیشرفت‌های آینده نقش‌آفرینی کنیم.
مترجم و نویسنده: ام البنین هنرمند
